Δευτέρα 31 Αυγούστου 2009

A little history of the World



Είναι, από πρώτης όψεως, περίεργο που ο εκδοτικός οίκος του περίφημου πανεπιστήμιου του Yale καταδέχτηκε να κυκλοφορήσει μια "παιδική" παγκόσμια ιστορία.
Εδώ όμως πρόκειται για ένα βιβλίο που συγγραφέας του είναι ο Ernst Hans Josef Gombrich, ο Εβραιοαυστιακός ιστορικός της τέχνης και καθηγητής του ινστιτούτου Warburg, ο οποίος από το 1936 έζησε στην Αγγλία για να ξεφύγει τη λαίλαπα του εθνικοσοσιαλισμού.
To βιβλιαράκι αυτό πρωτοκυκλοφόρησε στην Αυστρία το 1936 με τίτλο Weltgeschichte von der Urzeit bis zur Gegenwart (Παγκόσμια ιστορία από αρχαιοτάτων χρόνων έως τις ημέρες μας) και έγινε αμέσως ανάρπαστο.
Ο συγγραφέας συνέγραψε το έργο εντός μόλις έξι εβδομάδων, επειδή ο εκδοτικός οίκος Steyermühl Verlag της Βιένης βιαζόταν πολύ να το εκδώσει. Ο Gombrich δέχτηκε την πρόκληση και ολοκλήρωνε ένα κεφάλαιο κάθε ημέρα με τον εξής τρόπο: αφού έφτιαξε πρώτα ένα προσχέδιο περιεχομένων, κάθε πρωί διάβαζε στη βιβλιοθήκη του σπιτιού του, το απόγευμα μελετούσε στη δημοτική βιβλιοθήκη και κάθε βράδυ έγραφε το κεφάλαιο που είχε προγραμματίσει. Για ξεκούραση άφηνε τις Κυριακές.
Το 1985 ακολούθησε η έκδοσή του απο το γερμανικό οίκο DuMont Literatur und Kunst Verlag με τίτλο Eine kurze Weltgeschichte für junge Leser (Μία σύντομη παγκόσμια ιστορία για νεαρούς αναγνώστες) στην οποία ο Gombrich πρόσθεσε το τελευταίο κεφάλαιο για το κομμάτι της ιστορίας που έζησε και ο ίδιος - την εποχή δηλαδή μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.
Το βιβλίο είναι γραμμένο με τον τρόπο που ένας παραμυθάς δάσκαλος, ή ένας μορφωμένος παππούς θα διηγόταν τα διάφορα κεφάλαια της ιστορίας στο μαθητή/εγγονό του.
Όπως χαρακτηριστικά έγραψε ο κριτικός της Wall street Journal, Α. Grafton:
"Τυχερά τα παιδιά που θα τους το διαβάσουν, και ευτυχείς οι ευφυείς ενήλικες που θα έχουν την ευκαιρία να επικοινωνήσουν με το πνεύμα του ευρωπαϊκού ουμανισμού."

Διάβασα τη χαρτόδετη αμερικάνικη έκδοση
E. H. Gombrich (2008). A little history of the world. Yale University Press
Translated by Caronine Mustill
ISBN 978-0-300-14332-4
[DDC 909 WORLD HISTORY / JUVENILE HISTORY]


To βιβλίο εκδόθηκε το 2007 και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη
με τίτλο "Μικρή ιστορία του κόσμου"
ISBN: 960-16-2365-5

Τετάρτη 26 Αυγούστου 2009

Reflective Teaching in Second Language Classrooms.




Το βιβλίο αυτό των καθηγητών του Πανεπιστημίου του Χονγκ-Κόνγκ είναι ένας πραγματικός θησαυρός για κάθε νέο καθηγητή της αγγλικής ως ξένη/δεύτερη γλώσσα, αλλά και για όποιον πεπειραμένο μάχιμο εκπαιδευτικό ενδιαφέρεται για τη διδασκαλία της γλώσσας γενικότερα και δεν έχει ακόμη υποστεί τη συνηθισμένη νόσο “ιδρυματική πνευματική χαύνωση”, ώστε να νομίζει πως μόνο και μόνο η πείρα αρκεί για να τον καταστήσει εξαιρετικό διδάσκοντα.

Ο κύριος στόχος του βιβλίου είναι ακριβώς αυτό που αναγγέλει ο τίτλος του. Αποτελεί μια πρόκληση για το διδάσκοντα να αναλογιστεί τι ακριβώς συμβαίνει μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας όταν κλείσει η πόρτα.
Πώς ακριβώς δρα αυτός και οι μαθητές του, αλλά και να διερευνήσει τι σκέφτονται πριν και μετά κάθε “μαθησιακό επεισόδιο” όλοι αυτοί οι πρωταγωνιστές.

Τα μεγάλα πλεονεκτήματα του βιβλίου είναι:
α) δεν αναγάγει καμιά μεθοδολογική θεωρία (επικοινωνιακή διδασκαλία, συνεργατική μάθηση, κτλ.) στο απόλυτο “μαγικό ραβδί” που θα προσφέρει όλες τις λύσεις
β) δεν ωραιοποιεί καταστάσεις
(σ. 140 το διαφωτιστικό σχέδιο μιας πραγματικής αίθουσας διδασκαλίας, όπου αντικατοπτρίζεται επακριβώς η διάδραση μεταξύ διδάσκοντα-μαθητών ή των μαθητών μεταξύ τους και όπου φαίνεται καθαρά ποιοι μαθητές παραμελούνται εντελώς, ή αρνούνται να συμμετάσχουν)
γ) επισημαίνει τις συνήθεις εμμονές που ταλανίζουν τους εκπαιδευτικούς
(σ. 84 “Ο δάσκαλος που καθοδηγείται αποκλειστικά από ένα σχέδιο μαθήματος και παραμελεί τη διαδραστική δυναμική της διδακτικο-μαθησιακής διαδικασίας είναι απίθανο πως θα ανταποκριθεί στις ανάγκες των μαθητών του.”)
δ) επιμονή στη λεπτομέρεια
(σ. 145 η συστηματική κατηγοριοποίηση των μαθητών ανάλογα με τη συμπεριφορά τους στην τάξη)
ε) οι εξαιρετικές δραστηριότητες στο τέλος του κάθε κεφαλαίου με τις οποίες ο αναγνώστης εκπαιδευτικός συσχετίζει τη δική του πράξη με τη θεωρία που διάβασε στο βιβλίο
στ) τα πολύ χρήσιμα παραρτήματα
(π. χ. σ. 93-97 οι διαφωτιστικές οδηγίες για τον τρόπο σύνταξης ενός πλήρους σχεδίου μαθήματος: στόχοι – δραστηριότητες – διδακτικά βοηθήματα/μέσα – προβλέψιμες δυσκολίες – ανασκόπηση/αξιολόγηση)

Σπάνια πράγματι βρίσκει κανείς τέτοια σύντομα εγχειρίδια, τα οποία με λιτό και διεξοδικό τρόπο να καλύπτουν όλο το φάσμα των προβλημάτων της διδασκαλίας του γλωσσικού μαθήματος.

Jack C. Richards & Charles Lockhart (1994). Reflective Teaching in Second Language Classrooms. New York: CUP
ISBN 0-521-45803-X

Δευτέρα 24 Αυγούστου 2009

Σύρα. Ιστορική Ιχνηλασία.




Το 1790 εκδόθηκε στο Παρίσι ένα τεράστιο σε έκταση έργο με τίτλο Traite complet sur les Abeilles του Della Rocca, ενός ιταλικής καταγωγής Έλληνα παπά της καθολικής εκκλησίας γεννημένου στην Κωνσταντινούπολη που υπηρέτησε όμως στη Σύρο επί είκοσι πέντε χρόνια.
Το ενδιαφέρον του για τη μελλισσοκομία, με την οποία ασχολήθηκε στο Κυκλαδονήσι, τον οδήγησε να εκπονήσει ένα τόσο εκτενές έργο για την τέχνη αυτή.
Τα πρώτα όμως κεφάλαια του βιβλίου, που είναι αφιερωμένα στην ιστορία του νησιού, μεταφράστηκαν από τον διδάκτορα Μάρκο Ν. Ρούσσο-Μηλιδώνη (ιστορικό που ειδικεύεται στην ιστορία της Σύρου) και παρουσιάζονται σχολιασμένα σε τούτη εδώ την έκδοση της “Πίστης & Ζωής”.
Κεφάλαιο 1 Ιστορία & οκονομία της Σύρου
Κεφάλαιο 2 Η Σύρα κατά την αρχαιότητα
Κεφάλαιο 3 Περί του ηλιοτροπίου του φιλοσόφου Φερεκύδη
Κεφάλαιο 4 Σημερινή κατάσταση της Σύρας
Κεφάλαιο 5 Διακυβέρνηση της Σύρας
Κεφαλαιο 6 Ευγνωμοσύνη των Συριανών στους Γάλλους
Κεφάλαιο 7 Χαρακτήρας & ευφυία των Συριανών
Κεφάλαιο 8 Αναίρεση της θεωρίας του Paw για τους Νεοέλληνες
Kεφάλαιο 9 Η γλώσσα των Συριανών και των άλλων Ελλήνων
Κεφάλαιο 10 Μέθοδος γονιμοποίησης της συκιάς
Κεφάλαιο 11 Μέθοδος θεραπείας του ίκτερου

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν τα κεφάλαια 4,5 & 6 για τις ιστορικές πληροφορίες που περιέχουν, οι οποίες αποτελούν μάλλον πρωτογενή πηγή, και τα κεφάλαια 10 & 11 για τις λεπτομερείς λαογραφικές πληροφορίες.
Συγκινητική, παρά τις κάποιες ανακρίβειές της, είναι και η προσπάθεια του αββά στα κεφάλαια 8 & 9 να υποστηρίξει την ελληνικότητα των κατοίκων της Σύρου.

Αρκετά χρήσιμα επίσης τα δύο παραρτήματα που προσθέτει ο επιμελητής-μεταφραστής της έκδοσης για την καθολική εκκλησία της Σύρου και για την πηγή στην Άνω Πόλη.
Το βιβλίο επίσης περιέχει πλήθος αρκετά διαφωτιστικών εικόνων και ζωγραφιών.

Σίγουρα ένα βιβλίο που δεν πρέπει να λείπει από τη συλλογή οποιουδήποτε ενδιαφέρεται για την πανέμορφη πρωτεύουσα των Κυκλάδων.

Αββά Στεφάνου Δελλαρόκα (2008). Σύρα. Ιστορική Ιχνηλασία. Σύρος: Πίστη και Ζωή
Εισαγωγή – μετάφραση – σχόλια: Δρ. Μαάρκου Ν. Ρούσσου-Μηλιδώνη
Παραγωγή: Τυποκυκλαδική ΑΕ Σύρος
ISBN 978-960-98465-0-9
Τιμή 10 ευρώ

Παρασκευή 21 Αυγούστου 2009

The Wizard of Oz



Ήταν ένα βιβλίο που περίμενε να το αγοράσω.
Το είχα πρωτοδεί πέρσι το καλοκαίρι στο σταντ σε ένα περίπτερο ξένου τύπου στο Γαλησσά, αλλά δεν το αποφάσισα γιατί δεν είχα τότε διάθεση να διαβάσω παιδική λογοτεχνία.
Φέτος ξαναχαζεύοντας τα βιβλία στο ίδιο μέρος, νάτο πάλι το γαλάζιο αυτό βιβλιαράκι στην καλαίσθητη χαρτόδετη έκδοση της παιδικής σειράς Puffin, θυγατρική των εκδόσεων Penguin. Σα να με κοιτούσε με παράπονο λέγοντας:
“Ποιος να με αγοράσει, αν όχι εσύ, δε βλέπεις πως όλα τα άλλα βιβλία στο σταντ είναι τα συνηθισμένα αστυνομικά και ιστορίες τρόμου του κιλού, που διαβάζουν οι τουρίστες στις ξαπλώστρες καθώς τσουρουφλίζονται στον ήλιο;”
Σχεδόν πεπρωμένο! Ήταν καιρός πια να διαβάσω το διάσημη αυτή ιστορία, που μοιάζει τόσο πολύ με λαϊκό παραμύθι, αλλά στην πραγματικότητα γράφτηκε από τον Lyman Frank Baum και κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στην Αμερική το 1900.

Πρόκειται για τη συγκινητική περιπέτεια της μικρής Ντόροθι, που τη μεταφέρει ένας κυκλώνας μίλια μακριά από τη φάρμα όπου ζει σε μια περίεργη χώρα, όπου κατά λάθος καταπλακώνει με το αερομεταφερόμενο αγροτόσπιτό της την τρομερή κακιά μάγισσα της ανατολής.
Για να μπορέσει να ξαναγυρίσει στην πατρίδα της, το Κάνσας, θα ζητήσει τη βοήθεια του παντοδύναμου μάγου του Οζ, αλλά για να φτάσει στη μαργαριταρένια του χώρα θα πρέπει να υπερνικήσει φυσικά χίλιους μύριους κινδύνους.
Ευτυχώς, έχει για βοηθούς το σκυλάκι της τον Τότο, το δειλό λιοντάρι, έναν αχυράνθρωπο-σκιάχτρο και έναν τενεκεδένιο ξυλοκόπο.
Όλοι τους έχουν μια χάρη να ζητήσουν από τον Οζ, αλλά θα πρέπει πρώτα να ολοκληρώσουν άλλον έναν άθλο!

Δεν είναι μόνον τα αναπάντεχα συμβάντα, οι ευγενικοί χαρακτήρες και η αιώνια μάχη του καλού εναντίον του κακού που συναρπάζει τον αναγνώστη κάθε ηλικίας. Πάνω από όλα είναι η απλή αλλά ολοζώντανα εκφραστική γλώσσα του πρωτότυπου!
Ένα επιβεβλημένο, κλασικό πια ανάγνωσμα για κάθε μελετητή της αγγλικής.



Lyman Frank Baum (1982). The Wizard of Oz. London: Puffin
Illustrated by David McKee
Cover illustration by Trevor Scobie
ISBN 0-140-36693-8
τιμή στην Ελλάδα 8.20 ευρώ

Τετάρτη 19 Αυγούστου 2009

Defining Issues in English Language Teaching



Ο H. G. Widdowson μας προσφέρει σ΄ αυτό τον τόμο των 193 σελίδων μια συλλογή με ξαναδουλεμένα άρθρα του που καλύπτουν τα πιο σημαντικά θέματα που βασανίζουν όσους ενδιαφέρονται για τη διδασκαλία της αγγλικής ως ξένης/δεύτερης/διεθνούς γλώσσας.
Ο συγγραφέας δεν είναι τυχαίος. Πρόκειται για έναν από τους μεγαλύτερους φιλόσοφους της διδακτικής της αγγλικής που έχει επηρεάσει σημαντικά τον κλάδο της εφαρμοσμένης γλωσσολογίας. Γράφει όμως και ως δάσκαλος, που, σε τελευταία λέξη, τον ενδιαφέρει ο παιδαγωγικός σχεδιασμός, το τι τελικά γίνεται ή θα έπρεπε να γινεται μέσα στην τάξη.
Μπορεί να μη συμφωνήσετε με όλα που πρεσβεύει, αλλά οπωσδήποτε θα απολαύσετε τον υπέροχο χειρισμό της γλώσσας και την επιχειρηματολογία του καθώς εξονυχιστικά διερευνά και τις δυσκολότερες πτυχές του υπό συζήτηση ερωτήματος.
Μπορούμε άραγε να πάμε από τη θεωρία στην πράξη;
Ποιες είναι οι παράμετροι της γλωσσικής παιδαγωγικής;
Ποιες είναι άραγε οι κατάλληλες λέξεις που χρησιμοποιούμε όταν χρησιμοποιούμε το λόγο σε πραγματικές συνθήκες επικοινωνίας;
Η αγγλική είναι ιδιοκτησία αποκλειστικά των ιθαγενών ομιλητών;
Τι σημαίνει “διεθνής γλώσσα” και ποιες οι επιπτώσεις αυτού του φαινομένου στη διδασκαλία της;
Τι σημαίνει διδασκαλία της αγγλικής για “ειδικούς σκοπούς”;
Σε ποια έκταση είναι δυνατή η γλωσσολογική περιγραφή μιας γλώσσας;
Ποιο είδος της αγγλικής είναι κατάλληλο να διδάξουμε;
Πώς σχεδιάζουμε τη διδασκαλία μας;
Τι γλώσσα χρησιμοποιεί ο δάσκαλος-αυθεντία μέσα στην τάξη (μεταγλώσσα) και τι ακριβώς είναι η γλώσσα που εκφέρει ο μαθητής (διαγλώσσα);
Πώς γινόμαστε δίγλωσσοι;

Ο στόχος που θέτει ο συγγραφές είναι να “ενεργοποιήσει την κριτική σκέψη πάνω σε κομβικά θέματα του διδακτικού αντικειμένου “αγγλική” και να συμβάλει στη συνεχιζόμενη διαδικασία της έρευνας”.
Ένας πραγματικά δύσκολος στόχος, αλλά νομίζω πως όποιος αναγνώστης διαβάσει (σε κάποια δε σημεία πρέπει και να ξαναδιαβάσει)
το απαιτητικό αυτό βιβλίο, θα καταλάβει ότι όντως ο στόχος του έχει επιτευχθεί.
Δεν είναι δυνατόν να διαβάσεις αυτό το βιβλίο και να μην ξανασκεφτείς πολλά σημεία της θεωρίας αλλά και της ίδιας σου της πράξης ως μαχόμενου εκπαιδευτικού, ακομη και όσον αφορά σε πρακτικές όπου ήσουν βέβαιος ότι ήταν αναμφισβήτητα ορθές.

Χαρακτηριστικά παραθέτω ένα απόσπασμα από το ένατο κεφάλαιο:
“Το μάθημα της ξένης γλώσσας δε διεξάγεται σε καμιά περίπτωση με φυσικό τρόπο. Εμφανίζεται, όπως οποιοδήποτε άλλο διδακτικό αντικείμενο, αποσπασμένα μέσα στο ωρολόγιο πρόγραμμα, απλώς όποτε βολεύει χρονικά. Συνήθως [οι μαθητές] δε δείχνουν καμιά κοινωνική/προσωπική πρόθεση να χρησιμοποιήσουν τη [δεύτερη] γλώσσα, τα δε συμφραζόμενα πρέπει να κατασκευαστούν [από το διδάσκοντα] όπως επίσης και να δημιουργηθούν τα κατάλληλα κίνητρα για να παρακινηθούν οι μαθητές. Και όλα αυτά συμβαίνουν μέσα στα περιοριστικά όρια που ονομάζουμε “μάθημα”, το οποίο αποτελείται από ασκήσεις, δραστηριότητες, διαγωνίσματα, εργασία σε ομάδες κτλ. Όλα αυτά ελέγχονται και ενορχηστρώνονται από την καθηγητική αυθεντία και στοχεύουν σε ένα τελικό μετρήσιμο στόχο. Εκ πρώτης όψεως βλέπει κανείς κάτι που να θυμίζει σε όλα αυτά φυσικές συνθήκες πραγματικής γλωσσικής χρήσης;”

Και λίγες σελίδες ματά, από το δέκατο κεφάλαιο:
"Η διδασκαλία δεν μπορεί να καθορίσει τη μαθησιακή διαδικασία, αλλά απλώς δείχνει κάποιους δρόμους, τους οποίους οι μαθητές από μόνοι τους δε θα μπορούσαν εύκολα να ανακαλύψουν, ή δε θα τους εύρισκαν ποτέ."

Χρησιμοποιώντας ένα από το ευφυολογήματά του, θα τονίσω πως το επιστημονικό αυτό βιβλίο είναι αλήθεια σαγηνευτικό επειδή
“Η επιστήμη είναι γοητευτική επειδή μάλλον μας λέει πώς ακριβώς είναι τα πράγματα, και όχι πώς μοιάζουν... Δε δημιουργεί ψευδαισθήσεις, αλλά τις διαλύει.”

H. G. Widdowson (2003). Defining Issues in English language Teaching. Oxford: OUP
ISBN 0-19-437445-9

Τρίτη 18 Αυγούστου 2009

The Kite Runner




O Αμίρ μεγαλώνει σε μια πλούσια γειτονιά της Καμπούλ χωρίς να του λείπει τίποτε που να μπορεί να προσφέρει ένας μεγαλέμπορας στο γιο του, στο Αφγανιστάν της δεκαετίας του 1970.
Έχει ακόμη και προσωπικό υπηρέτη, τον περίπου συνομίλικό του Χασάν, με τον οποίο δένεται με μια στενότατη φιλία.
Ο πατέρας του Αμίρ, είναι ένας καλόκαρδος άνθρωπος που βοηθάει όλον τον κόσμο, και περίπου μπορεί να καταφέρει τα πάντα, αλλά δυστυχώς ο μονάκριβος γιος του προτιμάει περισσότερο την ποίηση και τα βιβλία από τις πιο αντρικές ασχολίες...
Μια χαρακτηριστική λοιπόν σχέση αγάπης και μίσους μεταξύ γιου και πατέρα που κάνει τον Αμίρ να σκεφτεί κάποια στιγμή “... να ανοίξω τις φλέβες μου για να χύσω το καταραμένο του αίμα από το σώμα μου.”
Ενώ λοιπόν όλα κυλούν σχεδόν ειδυλλιακά, η πολιτική κατάσταση στη χώρα αλλάζει από γτο κακο στο χειρότερο: μοναρχία, πραξικοπήματα, εισβολή των Ρώσων, ιερός πόλεμος, Ταλιμπάν.

Ο Khaled Hoseini καταφέρει από το πρώτο του βιβλίο (που κυκλοφόρησε το 2003) να γράψει ένα συγκλονιστικό αριστούργημα με θέμα τη φιλία, την οικογένεια και την πραγματική γενναιότητα.
Δεν πρόκειται απλώς για μια ιστορία που θα σας καθηλώσει μέχρι την τελευταία της γραμμή, αλλά και για μια λογοτεχνική γλώσσα ξεχωριστής ποιότητας.
Η κριτικός Diane Sawyer κατάφερε να κριτικάρει σωστά το βιβλίο με λακωνικό τρόπο:
“Ένα εκπληκτικό, δυνατό βιβλίο.”

Το μυθιστόρημα γράφτηκε κατευθείαν στα αγγλικά, μιας και ο συγγραφέας ζει από το 1980 μόνιμα στις ΗΠΑ, όπου η οικογένειά του α ναγκάστηκε να ξενιτευτεί για να γλιτώσει από τις αγριότητες που διαπράττονταν στην πατρίδα του.

Khaled Hosseini (2007). The Kite Runner. New York: Riverhead Books
[a division of Penguin Books USA]
ISBN 978-1-59448-301-1

Σάββατο 15 Αυγούστου 2009

Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία Γ΄ Γυμνασίου



Ένας ακόμη τόμος της σειράς “εκπαιδευτικά βιβλία για το γυμνάσιο” από την Ελληνοεκδοτική που (όπως κατά λέξη μας λέει ο Βαλεριανός στον πρόλογο) στοχεύει με “τρόπο απλό και μεθοδικό να βοηθήσει τους μαθητές να κατανοήσουν και να προσπεράσουν τις μαθησιακές δυσκολίες αλλά ταυτόχρονα να αγαπήσουν την ιστορία ως μάθημα που δημιουργεί σκεπτόμενους ανθρώπους”.

Το σχολικό αυτό βοήθημα χωρίζεται σε 65 ενότητες (όσες κι αυτές του επίσημου σχολικού εγχειριδίου του ΟΕΔΒ).
Κάθε ενότητα αποτελείται από:
α) μονοσέλιδο χρονολογικό πίνακα της ιστορικής περιόδου που καλύπτει η ενότητα, που μπορεί να φανεί χρήσιμος σε όσους θέλουν με μια ματιά να σχηματίσουν μια χρονολογική εικόνα της εποχής
β) χρήσιμες επιπρόσθετες πληροφορίες πάνω στα σημαντικότερα γεγονότα της περιόδου
γ) κύρια σημεία που μας ξαναθυμίζουν τα θέματα του προαναφερθέντος χρονολογικού πίνακα
δ) νοηματική αναδιήγηση, όπου με απλά λόγια γίνεται μια αφήγηση των γεγονότων της περιόδου σε σύντομες παραγράφους, καθεμία από τις οποίες επισημαίνεται με σκιασμένο παραλληλόγραμμο που περιέχει τον τίτλο της παραγράφου. Αυτοί οι τίτλοι είναι πολύ χρήσιμοι όταν γίνεται επανάληψη γιατί με μια ματιά μα θυμίζουν τα κύρια σημεία της ενότητας. Καλή ιδέα επίσης είναι το χρωμάτισμα των κύριων λέξεων μέσα σε κάθε παράγραφο με ροζ χρώμα. Π. χ. στην 60η ενότητα “Ελλάδα και Ευρωπαϊκή Ένωση”, οι επισημασμένες ροζ λέξεις είναι: Καραμανλής, ΕΟΚ, συνθήκη προσχώρησης, 28 Μαΐου 1979, 1 ιανουαρίου 1981, ΠΑΣΟΚ, κυβέρνηση Παπανδρέου, ΜΟΠ, πακέτο Ντελόρ, συνθήκη Μάαστριχτ, ΚΠΣ, ένταξη στην ΟΝΕ, 1 Ιανουαρίου 2001, 1 Ιανουαρίου 2002, υιοθέτηση του ευρώ, 2004 ένταξη της Κύπρου.
ε) απαντήσεις των ερωτήσεων του σχολικού εγχειριδίου
στ) σχολιασμός των γραπτών πηγών του σχολικού εγχειριδίου
ζ) απαντήσεις των ασκήσεων- δραστηριοτήτων του σχολικού εγχειριδίου
η) ερωτήσεις εμπέδωσης και αυτοαξιολόγησης που ΔΕΝ περιέχονται στο του σχολικό εγχειρίδιο
θ) επαναληπτικά διαγωνίσματα στο τέλος κάθε κεφαλαίου (κάθε 5-6 δηλαδή ενότητες) που ΔΕΝ περιέχονται στο του σχολικό εγχειρίδιο
ι) τράπεζα θεμάτων που μπορεί να πέσουν σε κάποιο από τα προβλεπόμενα διαγωνίσματα τριμήνων ή στις τελικές ανακεφαλαιωτικές εξετάσεις που ΔΕΝ περιέχονται στο του σχολικό εγχειρίδιο
Στο τέλος του βιβλίου υπάρχουν οι απαντήσεις όλων των επιπλέον ερωτήσεων.

Ποιοι μπορεί όμως να είναι οι πιθανοί αγοραστές αυτού του βιβλίου;
Φαντάζομαι καθηγητές που διδάσκουν το μάθημα στα γυμνάσια και θα ήθελαν ένα βοήθημα όταν προετοιμάζονται για τη διδασκαλία τους, όταν βγάζουν τα θέματα εξετάσεων ή ακόμη και για να ελέγχουν αν αντιγράφουν οι μαθητές τους όταν εξετάζονται τις ασκήσεις του σχολικού εγχειριδίου.
Ο κύριος όγκος όμως των αγοραστών πρέπει να είναι οι μαθητές, ή μάλλον οι γονείς τους, που νομίζουν πως με τέτοια βοηθήματα πράγματι κάνουν τη ζωή των παιδιών τους ευκολότερη. Λίγο το άγχος των βαθμοθήρων προπαντός μαθητών, λίγο η αγωνία των γονέων που δεν είναι σίγουροι αν βοηθούν αρκετά τα τέκνα τους, να οι λόγοι που καθιστούν τέτοια βιβλία πραγματικά χρυσωρυχεία για τους εκδοτικούς οίκους που ειδικεύονται στα εκπαιδευτικά βιβλία.
Πώς άραγε χρησιμοποιούν οι μαθητές ένα τέτοιο βιβλίο;
Φοβάμαι πως το ανοίγουν μονάχα (ή κυρίως) για να αντιγράψουν τις λύσεις των ασκήσεων του βιβλίου.
Οπότε ακυρώνεται ο ρόλος αυτών των ασκήσεων διότι οι μαθητές δεν σκέφτονται ουσιαστικά τίποτε. Ούτε καν διαβάζουν το σχετικό κείμενο του σχολικού εγχειριδίου.
Αμφιβάλλω επίσης πολύ το κατά πόσον οι μαθητές ασχολούνται καθόλου με τα επαναληπτικά διαγωνίσματα ή την τράπεζα θεμάτων.
'Ετσι, δυστυχώς, οι στόχοι που ετέθησαν στον πρόλογο του βοηθήματος
α) να δημιουργήσει σκεπτόμενους μαθητές &
β) να αγαπήσουν οι μαθητές την ιστορία
παραμένουν φρούδες ελπίδες...
Ιδίως ο πολυπόθυτος στόχος “να αγαπήσουν οι μαθητές την ιστορία” χρειάζεται πολύ δουλειά κυρίως από το διδάσκοντα, και μόνον υπό την προϋπόθεση πως θα χρησιμοποιούσε πιο δημιουργικά και πρωτότυπα τόσο το σχολικό εγχειρίδιο όσο και το βοήθημα.
Τι θέλω να πω με τούτη την τελευταία παρατήρηση;
Εξηγούμαι.
Δε νομίζω πως παρόμοια βοηθήματα είναι άχρηστα. Είτε όταν απλώς υποβοηθούν το σχολικό εγχειρίδιο, είτε όταν το ανταγωνίζονται επί ίσοις όροις.
Αναγνωρίζω επίσης τον κόπο των συναδέλφων εκπαιδευτικών που τα συνέγραψαν. Πολλών οι προθέσεις τους είναι αγνές και ξεκινούν ειλικρινά από την αγάπη τους για την ιστορία ως διδακτικό αντικείμενο.
Την τελευταία λέξη όμως (ιδίως για τους μικρότερους και πιο άπειρους μαθητές του γυμνασίου) έχουν οι μαχόμενοι εκπαιδευτικοί μέσα στην τάξη που θα πρέπει να τα χρησιμοποιήσουν καταλλήλως.
Γιατί από μόνα τους ΔΕΝ ειναι σχεδιασμένα για κατά μόνας μελέτη.

Χριστίνα Μαυροκέφαλου, Π. Μαυροκέφαλος & Δ. Βαλεριανός (2008). Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία Γ΄ Γυμνασίου. Αθήνα: Ελληνοεκδοτική
ISBN 978-960-8323-10-0

Τετάρτη 12 Αυγούστου 2009

Η γυφτοπούλα




Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, το σύντομο σημείωμα γράφει “... στο μυθιστόρημα παρακολουθούμε την αγωνία του Ελληνισμού λίγο πριν την άλωση της Πόλης.”
Όντως το μυθιστόρημα χαρακτηρίσηκε ως “ιστορικό” λόγω του ότι σ΄αυτό παρουσιάζονται διάφορα ξακουστά ιστορικά πρόσωπα του 15ου αιώνα: ο Γεώργιος Γεμιστός Πλήθων, ο Σχολάριος, ο καρδινάλιος Βησσαρίων.
Ανήκει όμως αλήθεια σ΄αυτό το λογοτεχνικό είδος;
Η εντύπωσή μου, ως απλού αναγνώστη, είναι πως, αντιθέτως, πρόκειται για μια ρομαντική ιστορία αγάπης, με κύρια πρόσωπα τη “γυφτοπούλα” Αϊμά και τον υποτιθέμενο αδελφό της το Μάχτο. Το διαβάζουμε με αγωνία περιμένοντας να μάθουμε επιτέλους ποια στ΄αλήθεια είναι αυτή η δυστυχισμένη κοπέλα, την οποία πρωτοσυναντήσαμε στην αρχή του μυθιστορήματος μικρά παιδίσκη να τη ρίχνει στον καταρράχτη ο ίδιος της ο πατέρας, κι αργότερα διαισθανόμαστε πως είναι η τρυφερά νέα που περιποιείται τον κήπο στο σπίτι του άξεστου γύφτου-σιδερά.
Απαγάγεται και δεύτερη φορά, για να καταλήξει στο σπήλαιο άντρο του Πλήθωνα, του “αγγείου αυτού του σατανά” που προσπαθεί να επαναφέρει την ειδωλολατρεία ως νέος Ιουλιανός.
Αν προσέξουμε πάντως το “Κεφάλαιον ιδιόγραφον”, το μυθιστόρημα μάλλον πρέπει να το δούμε σαν κάποιο συναξάρι, αναδιήγηση παλιού ξεχασμένου λαϊκού μύθου με κεντρική ηρωίδα την Αϊμά, “πλάσμα που δεν είναι γεννημένο από γονείς κατά σάρκαν”, για την οποία τόσα και τόσα εικάζονται, αλλά ελάχιστα ξεκαθαρίζονται με βεβαιότητα. Κάποια στιγμή κοντοσεκόμαστε κι αναρωτιόμαστε κι εμείς μήπως είναι απλώς αποκύημα της φαντασίας.
Επίτηδες εξ άλλου ο Παπαδιαμάντης δε δίνει οριστική λύση στο μυστικό της κααγωγής της, παρά μονάχα τελειώνει την αφήγησή του με τον άδικο χαμό της στα συντρίμια που προκαλεί κάποιος σεισμός.
Και ο γρίφος παραμένει άλυτος.
“Το αρτιώτερο μυθιστόρημα” του κοσμοκαλόγερου;
Ούτε κατά διάνοιαν.
Αδικαιολόγητα σχοινοτενές, μοιάζει με συρραφή μικρότερων ιστοριών, που θα μπορούσαν από μόνες τους να αποτελέσουν αυτοτελή διηγήματα.
Σκεφτείτε π. χ. την ιστορία με την Εφταλουτρού που κατηγορεί την Αϊμά για κλέφτρα. Η τη συνάντηση Πλήθωνος – Σχολάριου, ή ακόμη τις σκηνές στο καθολικό μοναστήρι όπου είναι φυλακισμένη η Αϊμά. Η κάθε μοναχή (η Βεάτη, η Σιξτίνα) θα μπορούσαν να δώσουν υλικό για ξεχωριστές αφηγήσεις.
Επίσης κουραστικοί και οι πολυσέλιδοι διάλογοι, ιδίως των πιο λαϊκών δευτερευόντων χαρακτήρων του έργου. Λες και επίτηδες γράφτηκαν για να βγουν περισσότερες συνέχιες, κατά την αρχική έκδοση του μυθιστορήματος στην εφημερίδα “Aκρόπολη” του Bλάση Γαβριηλίδη (21.4-11.10.1884).

Η κύρια όμως πλοκή του έργου (από πού κρατάει η σκούφια της Αϊμάς, ποια είναι η σχέση της με τον Πλήθωνα και αν τελικά θα βρει ανταπόκριση ο κρυφός πόθος του Μάχτου) παραμένει ενδιαφέρουσα.
Μαζί βέβαια με την ιδιάζουσα γλώσσα του μεγάλου Σκιαθίτη συγγραφέα, το καυστικό του χιούμορ, και τη δεξιοτεχνία του στην αφήγηση, η “Γυφτοπούλα” είναι ένα έργο που οπωσδήποτε αξίζει να διαβαστεί.
Αν και θα ήταν καλύτερο... σε περίπτωση που είχε γραφεί πιο περιεκτικά ως διήγημα.

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (2009) Η γυφτοπούλα. Αθήνα: Εκδόσεις Πελεκάνος
εκτύπωση, βιβλοδεσία TAVASLI
ISBN 978-469-458-7
[ειδική έκδοση για την εφημερίδα “Το Βήμα” της 9/6/2009]

Δευτέρα 10 Αυγούστου 2009

Εισαγωγή στην ιστορία



Ένα βιβλίο για την ιστορία. Για τον τρόπο της κριτικής μελέτης της και της επιστημονικής συγγραφής της.
Δεν εξετάζει κάποια συγκεκριμένη περίοδο, γιατί το βιβλίο έχει για στόχο του τη μελέτη της ιστορίας ως επιστημονικού κλάδου.
Χωρίζεται σε τρεις ενότητες:
1)Εισαγωγή στην ιστορία, όπου ο συγγραφέας μας αναλύει διεξοδικά τον ορισμό της ιστορίας
2)Πρωτογενείς πηγές, όπου μαθαίνουμε για τα διάφορα είδη των ιστορικών πηγών και τον τρόπο αξιολόγησή τους
3)Η συγγραφή της ιστορίας, για να καταλάβουμε τι σημαίνει αφήγηση, ανάλυση & περιγραφή, και αφού επιλέξουμε το είδος της ιστορικής γραφής που μας ταιριάζει να αποτολμήσουμε να γράψουμε οι ίδιοι, ακολουθώντας τους λεπτομερείς κανόνες και συμβουλές που αναλύει ο συγγραφέας.

Το βιβλίο είναι διδακτικό εγχειρίδιο του Ανοικτού Πανεπιστημίου της Αγγλίας, και είναι γραμμένο με τρόπο που να “διδάσκει” από μόνο του. Περιέχει αρκετές ασκήσεις και παραδείγματα (με τις λύσεις τους) που θα σας βοηθήσουν να εμπεδώσετε την ύλη αυτοδιδασκόμενοι.
Ένα πραγματικά χρήσιμο βιβλίο για όποιον θέλει να ξεπεράσει το στάδιο της επιφανειακής ανάγνωσης της ιστορίας, και ίσως σε δεύτερο βήμα να δοκιμάσει να συγγράψει κάποιο ιστορικό δοκίμιο.

Arthur Marwick (1985). Εισαγωγή στη ιστορία. Αθήνα: Π. Κουτσουμπός
μετάφραση Κρίστη Τρίγκου
[μια έκδοση του Open University]