Πέμπτη 28 Μαΐου 2009

Byzantium. The surprising life of a medieval empire.



Μόλις είδα την εικόνα της αυτοκράτειρας Ζωής στο εξώφυλλο
και διάβασα τον τίτλο
"Βυζάντιο. Η εκπληκτική ζωή μιας μεσαιωνικής αυτοκρατορίας"
κατάλαβα πως δε θα γλίτωνε η τσέπη μου από τα 14,50 ευρώ.
Από τις πρώτες γραμμές καταλαβαίνεις πόσο καλογραμμένο είναι,
από μια συγγραφέα-ιστορικό που είναι παθιασμένη με την ιστορική αυτή περίοδο.


Η συγγραφέας Judith Herrin, ομότιμος καθηγήτρια βυζαντινών σπουδών στο King's College του Λονδίνου, διατείνεται στον πρόλογο ότι έναυσμα για το γράψιμο αυτού του βιβλίου ήταν το γεγονός ότι κάποια ημέρα μπήκαν στο γραφείο της δυο εργάτες που επισκεύαζαν κάτι στο κτίριο του ινστιτούτου και τη ρώτησαν "τι σημαίνει Βυζάντιο'. Έτσι αποφάσισε να γράψει ένα βιβλίο, πολύ διαφορετικό από τα υπάρχοντα δύσκολα και πολυσέλιδα εγχειρίδια μεσαιωνικής ιστορίας , τα οποία φυσικά απασχολούν, σε όποιο βαθμό τυχόν απασχολούν, μόνον τους ειδικούς.
Το βιβλίο της λοιπόν στοχεύει στο ευρύ αναγνωτικό κοινό, όχι απαραίτητα τους κτίστες και μπογιατζήδες,
που αποκλείεται ποτέ να δώσουν λεφτά για οποιοδήποτε είδος βιβλίου,
και μάλιστα για ένα τόσο περίεργο (για τους δυτικούς) θέμα όπως η βυζαντινή ιστορία.
Στον πρόλογο προαναγγέλει τα ερωτήματα που την ενδιαφέρουν,
και τα οποία θα την απασχολήσουν ιδιαίτερα στο πονημά της, το σχετικό με τη "σκοτεινή" αυτή περίοδο:
ο ρόλος των γυναικών στην πολιτική της,
η διάδοση του γραμματισμού,
η επίδραση του Βυζαντίου σε άλλους σύγχρονους ή κατοπινούς λαούς,
η ποιότητα της βυζαντινής τέχνης,
η αυτοπεποίθηση των υπηκόων της αυτοκρατορίας,
η δύναμη της παράδοσης,
η σχέση αγάπης-μίσους μεταξύ Ισλάμ και Βυζαντίου,
η γλωσσική συνέχεια,
η ρωμαϊκή κληρονομιά σε θέματα αρχιτεκτονικής, δικαίου, τεχνολογίας,
η προστασία της δυτικής Ευρώπης από τον εξ ανατολής μουσουλμανικό κίνδυνο,
ο ρόλος των σταυροφοριών στην αποδυνάμωση της αυτοκρατορίας,
η πολιτιστική του επίδραση μετά τον 13ο αιώνα,
η επίδραση των εικονοκλαστών θεολόγων του 8ου και 9ου αιώνα στον προτεσταντισμό'

Πολλά και άκρως ενδιαφέροντα τα ερωτήματά της, για να καλυφθούν σε όλη τους την έκταση σε 336 μόνο μικρές σελίδες ενός Πένγκουιν, γι´ αυτό και παραδέχεται πως το βιβλίο της είναι απλώς ένας "μεζές" για να ανατρέξουμε στην πλούσια βιβλιογραφία που παραθέτει, σ. 339-353.

Τελειώνοντάς το θα σας έχει ανοίξει σίγουρα η όρεξη για περαιτέρω ενασχόληση με τη βυζαντινή αυτοκρατορία, με "το πνεύμα του Βυζαντίου αλλά και τους πραγματικούς του ανθρώπους, τους τόσο διαφορετικούς, αλλά και τόσο αναγνωρίσιμα όμοιούς μας".


Judith Herron (2008). Byzantium. The surprising life of a medieval empire. London: Penguin
ISBN 978-0-141-03102-6

Κυριακή 24 Μαΐου 2009

RUMI SELECTED POEMS



Είχα κατέβει να πάρω δώρο ποιητικό για μια φίλη μου
όταν έπιασα τυχαία στα χέρια μου το βιβλιαράκι αυτό
με τα ποιήματα του Ρουμί Jalāl ad-Dīn Muḥammad Rūmī (جلال‌الدین محمد رومی) .
Διάβασα κάνα-δυο
και κατάλαβα πως εδώ πρόκειται για κάτι ξεχωριστό.

Αυτό που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση στη διαφημιστική εισαγωγή στο εσώφυλλο του βιβλίου ήταν το γεγονός πως η συλλογή αυτή των ποιημάτων του Ρουμί, που μετάφρασε ο Coleman Barks "απελευθερώνοντας τα ποιήματα από το κλουβί τους"
http://www.sufipoetry.com/interviews/df-may-2006.html ,
κατέστησε τον μυστικιστή του 13ου αιώνα τον πιο πολυδιαβασμένο ποιητή στις ΗΠΑ!

Ο Coleman Barks παραδέχεται πως χρειάστηκε ένα δάσκαλο για να του χαρίσει την απαιτούμενη σοφίανα πετύχει το στόχο του, .
Γι΄ αυτόν το κατάλληλο πρόσωπο ήταν ο μυστικιστής σούφι Muhammad Raheem Bawa Muhaiyaddeen,
που τον συνάντησε στη Φιλαδέλφεια.
Είναι πράγματι αξιοπερίεργο πως μια τόσο "αλλόκοτη" απόκρυφη ποίηση της μεσαιωνικής Ανατολής μπορεί να χαϊδέψει και να συγκινήσει τη δυτική μας "κρύα" ψυχή.
Είναι άραγε το γεγονός ότι η δυσκολία των σούφικων στίχων
μαλακώνει και γίνεται πιο κατανοητή επειδή μιλάει κατ´ ευθείαν στην καρδιά;
Είναι μήπως οι ξεχωριστές εκστατικές στιγμές που κατορθώνει να συλλάβει ο περσόφωνος διανοητής, μοναδικές εμπειρίες πανανθρώπινες που κάθε άνθρωπος μπορεί να έχει γευτεί;
Άλλοι βρίσκουν την αιτία
"στον ανείπωτο πόθο για ένωση με το αιώνιο".
http://www.colemanbarks.com/press/news.php?n=8

Μια μικρή γεύση από το ποιητικό αυτό έργο
μπορείτε να πάρετε από τα παρακάτω αποσπάσματα
σε δική μου ελεύθερη μετάφραση από τα αγγλικά.


Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ
σ. 3
Κλείσε και τα δυο σου μάτια
για να δεις με το άλλο

Σταμάτα να κάνεις σα λύκος, και νιώσε
την αγάπη του βοσκού να σε γεμίζει

Ξεχύσου σα ρυάκι όλο και πιο πέρα,
πάντα διευρύνοντας τους κύκλους της ύπαρξης


ΕΝΑ ΠΑΙΔΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ
σ. 4
Αναγνώρισε πως η φαντασία σου και η σκέψη σου
και η αισθητική σου αντίληψη δεν είναι παρά καλάμια
που κόβουν τα παιδιά και προσποιούνται πως είναι άλογα


ΤΑ ΠΟΛΛΑ ΚΡΑΣΙΑ
σ. 6
και διάλεξε τους αγνότερους,
αυτούς που δεν έχουν νοθευτεί από το φόβο,
ή οποιαδήποτε βιασύνη να προλάβουν "ό,τι χρειάζεται"
Πιες το κρασί που σε παρακινεί
σαν την καμήλα που κινείται όταν είναι λυτή
και απλώς τριγυρνάει

ΕΧΩ ΠΕΝΤΕ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΝΑ ΠΩ
σ. 9
πρώτον, όταν ήμουν μακριά σου,
τούτος ο κόσμος δεν υπήρχε,
ούτε κάποιος άλλος
δεύτερον, ο,τιδήποτε έψαχνα να βρω
ήταν πάντα εσύ

λόγια είναι αυτά ή δάκρυα;
το κλάμα λογίζεται για λόγος;


ΝΑ 'ΣΑΙ ΧΙΟΝΙ ΠΟΥ ΛΥΩΝΕΙ
σ. 13
να 'σαι χιόνι που λυώνει
ξεπλύσου από τον εαυτό σου
τρομακτική προσταγή, πώς να χάσω τον εαυτό μου;


ΠΟΥ ΕΙΜΑΣΤΕ;
σ. 15
Ένα αόρατο πουλί πετάει ψηλά,
αλλά ρίχνει μια φευγαλέα σκιά
τι είναι το σώμα; αυτή η σκιά της σκιάς
της αγάπης σου, που κάπως περιλαμβάνει
ολόκληρο το σύμπαν

κάθε εικόνα, ένα ψέμα

ΕΝΑ ΔΙΨΑΣΜΕΝΟ ΨΑΡΙ
σ. 19
έχω μέσα μου ένα διψασμένο ψάρι
που δε βρίσκει ποτέ αρκετό
από αυτό που ψάχνει!
δείξε μου το δρόμο προς τον ωκεανό!
σπάσε αυτά τα μικρά κανάτια

ΕΝΑ ΚΕΡΙ ΠΟΥ ΤΡΕΜΟΣΒΥΝΕΙ
σ. 23
Το κερί φτιάχτηκε για να γίνει ολόκληρο φλόγα
και σ' εκείνη την εκμηδενηστική στιγμή του
δεν έχει καθόλου σκιά
δεν είναι παρά μια γλώσσα φωτός
που περιγράφει κάποιο καταφύγιο

ΜΟΝΟ ΠΝΟΗ
σ. 32
δεν είμαι χριστιανός ή εβραίος ή μουσουλμανος, ή ινδουιστής, ή βουδιστής, ή σούφι ή ζεν...

υπάρχει ένας δρόμος μεταξύ της φωνής και της παρουσίας
όπου ρέει η πληροφορία

στην πειθαρχημένη σιωπή ανοίγει
στην περιπλανόμενη ομιλία κλείνει


Η ΑΝΟΙΞΗ ΕΙΝΑΙ Ο ΧΡΙΣΤΟΣ
σ. 37
η άνοιξη είναι ο Χριστός
που ανασταίνει μαρτυρικά φυτά από τα σάβανά τους

ένα φύλλο τρέμει
τρέμω κι εγώ στην αέρινη ομορφιά σα μετάξι απ´ το Τουρκεστάν

Ο ΣΕΪΧΗΣ ΠΟΥ ΕΠΑΙΖΕ ΜΕ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ
σ. 46
η γνώση που έχω δε θέλει τιμές και δόξες
θέλει να απολαμβάνει τον εαυτό της
είμαι μια φυτεία ζαχαροκάλαμου, και ταυτόχρονα
τρώω τη γλύκα της


ΕΝΑΣ ΔΕΡΒΙΣΗΣ ΣΤΟ ΚΑΤΩΦΛΙ
σ. 117
Ξέχασες τον Ένα
που δεν νοιάζεται για ιδιοκτησίες,
που δεν προσπαθείνα βγάλει κέρδος
από κάθε ανθρώπινη επαφή

ΕΧΩ ΕΝΑ ΤΕΤΟΙΟ ΔΑΣΚΑΛΟ
σ. 133
Χτες βράδυ ο δάσκαλός μου μου έμαθε το μάθημα της φτώχειας,
να μην έχω τίποτε και να μη θέλω τίποτε

ΝΕΡΟΪΣΤΟΡΙΑ
σ. 172
το ίδιο το σώμα ειναι ένα παραπέτασμα
για να προστατέψει και εν μέρει μόνο αποκαλύψει
το εκτυφλωτικό φως
μέσα στην παρουσία σου


ΤΟ ΔΩΡΟ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ
σ. 200
Χτύπα την πόρτα της πραγματικότητας,
κούνησε τα φτερά της σκέψης σου,
χαλάρωσε τους ώμους,
και άνοιξε.


ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΙΠΟΤΕ ΜΠΡΟΣ ΜΑΣ
σ. 205
το θαύμα του Ιησού είναι ο ίδιος ο Ιησούς, όχι τι είπε, ή τι έκανε
για το μέλλον. Ξέχνα το μέλλον.
Θα λάτρευα όποιον κατάφερνε να κάνει απλώς αυτό


ΣΤΡΙΦΟΓΥΡΝΩΝΤΑΣ
σ. 278
συνέχισε το περπάτημα, αν και δεν υπάρχει μέρος να πας
μην προσπαθείς να δεις μέσα από αποστάσεις
κάτι τέτοιο δεν είναι για ανθρώπινα όντα, κινήσου ενδόμυχα,
αλλά όχι με τον τρόπο που σε προστάζει ο φόβος.


Rumi (1999). Selected Poems. London: Penguin
Translated by Coleman Barks.
ISBN 978-0-14-044953-2

Δευτέρα 18 Μαΐου 2009

Η παγκόσμια κληρονομιά. Η διαφύλαξη της πολιτιστικής παρακαταθήκης.




Στο σύντομο αυτό βιβλιαράκι, όλο κι όλο 127 σελίδες, κάνουμε ένα ταξίδι σε όλη την υφήλιο επισκεπτόμενοι αρχιτεκτονικά αριστουργήματα μεγάλης αξίας που αποτελούν την παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά του ανθρώπινου είδους.
Η πρώτη φωτογραφία, στην πρώτη σελίδα του βιβλίου, με τα κουκλίστικα σπίτια σε ένα κανάλι της πόλης Brugge (Μπριζ) του φλαμανδικού Βελγίου μας προϊδεάζει για την ομορφιά που πρόκειται να απολαύσουμε.
Εκτός από τα αυτονόητα (πυραμίδες της Γκίζας, Ακρόπολη των Αθηνών, Πέτρα, ιστορικό κέντρο της Κωνσταντινούπολης, ο μεντρεσές Σιφ Νταρ στην Σαμαρκάδη, Βενετία, Σινικό Τοίχος) θα βρείτε και πολλά άλλα, λιγότερο φημισμένα, όπως τη συνοικία Tysker Bryggen της πόλης Μπέργκεν στη Νορβηγία, τους γκρεμούς -τόπους ταφής του Μπαντιαγκάρα στο Μάλι της Αφρικής, το φρούριο Σαλιμάρ στη Λαχώρη του Πακιστάν, το τέμενος του βασιλιά στο Ισφαχάν της Περσίας, ο καθεδρικός ναός της Αντίγουα Γουατεμάλα (πόλη σκαρφαλωμένη στα 1500 μέτρα) και ο ναός-όρος του Άνγκορ μέσα στη ζούγκλα της Καμπότζης.
Το βιβλίο μας ταξιδεύει σε όλες τις ηπείρους και σε διάφορες χρονικές περιόδους, από την τρίτη χιλιετία π. Χ. μέχρι τον εικοστό αιώνα.
Η χώρα μας αντιπροσωπεύεται, εκτός από την Ακρόπολη βέβαια, και με τα μοναστήρια πάνω στους βράχους των Μετεώρων στη Θεσσαλία.




Gerard Denizeau (2007) Η παγκόσμια κληρονομιά. Η διαφύλαξη της πολιτιστικής παρακαταθήκης. Αθήνα: Κασταλία.
ISBN 978-960-7560-68-1
Ειδική έκδοση για την Ελευθεροτυπία.

Κυριακή 3 Μαΐου 2009

Mount Hymettus and the Kaisariani Monastery



Ανασκαλεύοντας το ράφι με τους ταξιδιωτικούς οδηγούς ανακάλυψα αυτό τον οδηγό για το μοναστήρι της Καισαριανής που είχα αγοράσει προ πολλών ετών, το Νοέμβρη του 1990 όπως φαίνεται από το σφραγιδάκι με ημερομηνίες που έβαζα τότε στα πολύτιμα αποκτήματά μου, όταν η μονή ηταν ανοικτή για το κοινό.
Είναι γραμμένο στα αγγλικά, αλλά τυπωμένο στην Αθήνα.
Το βιβλίο της Αργυροπούλου, μαζί με αυτό της καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Θεανώς Χατζηδάκη, αποτελούν τις δύο σημαντικότερες (και ίσως μοναδικές) μοντέρνες πηγές για την ιστορία της μονής.
Το ξαναρούφησα μετά από ένα περίπατό μου χτες στο φραγκομονάστηρο, κοντά στη μονή.
Η συγγραφέας κάνει μια ιστορική αναδρομή της περιοχής, από τους αρχαιότατους χρόνους μέχρι σχεδόν τις μέρες της, δίνοντας βέβαια έμφαση στην περιγραφή της ίδιας της μονής των
ΕΙΣΟΔΙΩΝ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ.
Το βιβλιαράκι είναι διακοσμημένο με ξυλογραφίες του Δ. Γουναρίδη.

Βιβλιογραφία:
Χατζηδάκη, Θ. (1977). Το μοναστήρι της Καισαριανής, Αθήνα: Εκδόσεις Απόλλων

http://www.imkby.gr/greek/metropolis/monastery_1.htm

Kaiti Argyropoulou (1962). Mount Hymettus and the Kaisariani Monastery. Athens: Constantinidis & Mihalas Printing Company