Η σιωπή των βιβλίων

Στο σύντομο αυτό δοκίμιο ο Γαλλο-αυστριακο-αμερικανο-εβραίος στοχαστής φιλόσοφος και κριτικός λογοτεχνίας Francis George Steiner
και προφανής λάτρης των βιβλίων ασχολείται με τον προσωπικό του ίσως τρόμο: τον κίνδυνο της εξαφάνισης των ευάλωτων βιβλίων.
Ένα ιδιαίτερα δύσκολο κείμενο με πάμπολλες παραπομπές σε έργα που δυστυχώς η ελληνική τουλάχιστον έκδοση δεν μας προσφέρει αφού λείπει εντελώς η βιβλιογραφία.
Προσέξτε το μεστό κείμενο των σελίδων 22-23 σχετικά με την ιδιαιτερότητα των συνοπτικών ευαγγελίων:
“η ιδιοφυία τους τους προέρχεται προφανώς από την ακραία ένταση ανάμεσα σε ένα είδος θεμελιώδους προφορικότητας και μιας αποκρυπτογραφικής γραφής. Η ουσία του προκλητικού φορτίου τους έγκειται στη σχεδόν στενογραφική μετάδοση του προφορικού λόγου, μέσω μιας αφηγηματικής γραφής, υπαγορευμένης βιαστικά, υπό το φως των εσχατολογικών προοπτικών της επερχόμενης Αποκάλυψης...”
Το δοκίμιο χωρίζεται στα εξή μέρη:

Δάσκαλοι και μαθητές: πραγματικές παρουσίες. (σ. 9-23)
με κύριο θέμα την αντίθεση προφορικότητας και γραπτού λόγου.
Από τη μία μεριά το γραπτό κείμενο με το καταπιεστικό του κύρος να δεσπόζει κυρίως πάνω στους χειραγωγημένους αναλφάβητους και από την άλλη η πληρότητα του προφορικού λόγου που επιτρέπει την ελευθερία της αμφισβήτησης, του αντίλογου της διόρθωσης, πάνω απ΄όλα όμως της ουσιαστικής προφορικής συνομιλίας σε ισότιμη βάση.
Πόσες παρανοήσεις δεν κρύβονται άραγε σε τούτες τις γραμμές.
Ποιοι έχουν τα ηνία του κύρους άραγε;
Γιατί μεγάλοι δάσκαλοι όπως ο Αθηναίος Σωκράτης και ο Ιησούς ο Ναζαραίος κατέφυγαν αποκλειστικά στον προφορικό λόγο χωρίς ποτέ να γράψουν ούτε καν να υπαγορεύσουν ούτε μια γραμμή;
Τα βιβλία εξουδετερώνουν άραγε την έμφυτη ικανότητα του ανθρώπου να αποστηθίζει όπως φοβάται ο Πλάτωνας στο “Φαίδρο” του;

Ο χρυσός αιώνας του βιβλίου. (σ. 23-33)
Τονίζεται η ώθηση στην γραφική οπτικοποίηση που δόθηκε κατ΄ αρχάς με το Απόστολο Παύλο, αλλά κυρίως με την πιο βιομηχανική παραγωγή βιβλίων που έκανε δυνατή η εφεύρεση του Γουτεμβέργιου, εν αγαστή συμπνοία με τις απαιτήσεις του γερμανικού προτεσταντισμού για διάδοση της Βίβλου στο ευρύτερο κοινό, πέρα από τους ελάχιστους μέχρι τότε καθολικούς θεολόγους
που κρατούσαν την ερμηνεία του θείου λόγου αποκλειστικά μέσα στην κλίκα τους.

Τα δύο αντίπαλα ρεύματα. (σ. 33 – 42)
Το ρεύμα αμφισβήτησης του βιβλίου φτάνει στο απόγειό του με τους ακραίους αριστερούς επαναστάτες του εικοστού αιώνα, περίεργους συμμάχους των συντηρητικών θρησκόληπτων όπως ο Τολστόι που αναζητούσαν κάποια ιδανικά “έντιμα πνεύματα”, για τα οποία ακόμη και μια απλοποιημένη σύνοψη των ευαγγελίων θα ήταν υπέραρκετή.

Νέες απειλές. (σ. 42-51)
Η επέλαση της οργανωμένης λογοκρισίας, οι κίνδυνοι από τις αυτόματες μεταφράσεις, την ψηφιοποίηση και η επίπτωση της ανάγνωσης μέσα από την οθόνη του υπολογιστή.

Το σκάνδαλο του βιβλίου. (σ. 52-60)
Στο τελευταίο τούτο μέρος ο Steiner βάζει τα πιο δύσκολα ερωτήματα που μαζί μ΄ αυτόν βασανίζουν κάθε “βαθύ γνώστη” - αληθινό αναγνώστη:
το ακατανόητο σκάνδαλο διανοουμένων όπως οι
Louis-Ferdinand Céline, Ezra Pound και Martin Heidegger
με τις αποτρόπαιες πολιτικές τους απόψεις σχετικά με το ναζισμό, ή δηλώσεις όπως του Jean-Paul Sartre to 1945 πως
“κάθε αντικομμουνιστής είναι ένα σκυλί”!
ή το πιο αθώο κλείσιμο στο γυάλινο πύργο που προσφέρει η μυθοπλασία.



George Steiner (2008). Η σιωπή των βιβλίων. Επίμετρο Michel Crepu, μετάφραση Σοφία Διονυσοπούλου. Αθήνα: Ολκός
ISBN 978-960-8154-59-9

τίτλος πρωτοτύπου:
Le silence des Livres. Ce vice encore impuni. 2006 Arlea

Όσοι ιδίως είστε εκπαιδευτικοί αξίζει να δείτε τη συνέντευξη του Steiner
http://www.youtube.com/watch?v=7bEeAiVnGbM
όπου σε μια μακροσκελή εξολομολόγησή του
μας εξηγεί την επίδραση των γονιών του,
αλλά κυριως των δασκάλων του τόσο στο λύκειο όσο και στα διάφορα διάσημα πανεπιστήμια όπου είχε την τύχη (ή την ατυχία - Harvard!!!) να φοιτήσει,
στην πνευματική του συγκρότηση.